YUNUS EMRENİN POETİKASI – KAMİL VELİ NERİMANOĞLU

-Yunus Emre’nin vezinlerden hangisini tercih ettiği hala da ihtilaflıdır. Bir kısım araştırmacılara göre şair hem aruzla hem heceyle yazmıştır. Türkiye kültür Bakanlığı’nın yayınladığı ‘güldeste’ kitabına yazdığı önsözde Yunus Emre’yi layıkıyla araştıran Ayvaz Gökdemir bu konuda şöyle yazıyor: “Yunus, vezin olarak aruzu kullanmakla beraber, esas itibariyle Türkçenin milli vezni olan heceyi tercih etmiştir. Şekil olarak beyit birimi ile birlikte ve daha çok dörtlükleri kullanmıştır. Dilde olduğu gibi şiirin vezir ve şekil gibi dış unsurlarında da, milli olan dış unsurlara ağırlık vermiştir.” Sayın Gökdemir’in belirttiği gibi Yunus Emre aruz vezninde şiirler yazsa da çoğunlukla dörtlüklerden oluşan hece vezinli şiirlere ağırlık vermiştir. (10.dipnot / Yunus Emre, Güldeste – Kültür Bakanlığı 1996, Önsöz) (29)

-Tahmini olarak yunus şiirlerinde 35.573 kelime (tekrarlamalarla birlikte) vardır. Bu kelimelerin 6841’i tek heceli, 17,687’si iki heceli; 8118’i üç heceli; 2739’u dört heceli; 184’ü beş heceli olarak görülür. Heceler arttıkça kelime sayısının azaldığını görüyoruz. Yapılan araştırmalar çok heceli kelimelerin Arap ve Fars dillerinden geldiğini göstermiştir. Hece vezninin Karahanlılar zamanından başlayarak kullanıldığı yazılı kaynaklardan bellidir. Hece veznini Avrupa’da “sillabik” Türklerde “parmak”, Farslarda “vezni benan” denir. (34)

-Yunus Emre divanında 7,8,10,11,14,15,16 heceli şiirler olduğu tespit edilmiştir. Şair bu hecelerden daha çok 14 ve 16 heceli şiirlere ağırlık vermiştir. Biz bu 14 ve 16 heceli şiirleri genel olarak değil, koşma ve geraylı (Azeri Halk Edebiyatında nazım şekli) olarak ele alıyoruz. Bu zaman 7 ve 8 heceli şiirlerin sayısı çoğalıyor. Demek ki Yunus Emre Divanındaki başlıca şiir şekilleri 7,8,11 heceli koşma ve geraylıdır. Bu da Yunus’un kendi haleflerinin yolundan yürüdüğünün ve seleflerine de bu yolu işaret ettiğini gösteriyor. (34-35)

-Yunus’un dilinin Batı Türkçesinden daha çok Anadolu ve Azerbaycan’da kullanılan Türkçeye yakın olduğu bellidir. Bu bakımdan Yunus’un dilinin, kelime kadrosunun Oğuz Türkçesine ait olduğunu söyleyebiliriz. (87)

H Yayınları, 2011 basım, 2.baskı.